Пред огледалото - Свети Николај Велимировиќ

 Пред огледалото -  Свети Николај Велимировиќ

Местото каде што сега живееме некогаш било дното на морето. Таму каде што денес градиме храмови, театри и куќи, некогаш водениот столб ги покриваше вековните наслаги од песок и кал со тиња и трева; таму, во целосна темнина, можеше да постои само вегетација, прилагодена на живот на студ под огромен притисок на водата. Ниту звук, ниту зрак светлина, ниту трошка мисла за стотици - кој знае, можеби илјадници години!

Во меѓувреме, античкото море исчезна, а неговото гробно дно беше загреано од сонцето. Онаму каде што имаше тиња, полињата станаа зелени. Тогаш реките почнаа да блескаат и планините станаа покриени со шуми. Тогаш ветрот шумолеше и птиците почнаа да пеат. И тогаш се појавија различни животни. Како при првото создавање на светот! Утрото и вечерта наизменично следеа едно со друго во света тишина. Но, Создателот нè предвидел и во Своето создание, знаејќи дека на ова темно морско дно ќе има град, великодушно осветлен од сонцето под воздушното синило на небото, и луѓето ќе живеат во него. Нека му е слава и пофалба на Создателот од век во век, од колено на колено!

Кога би можел, би го прикажал на платно, би го изразил во музика. Би ги покажал своите мисли и чувства, како во магично огледало кое секогаш го кажува она за што мислиме. Не би се срамел од моите мисли.

Ах, само јас и ти, моите пријатели, секогаш да бевме окупирани само со такви мисли со кои би можеле без срам и срам да се појавиме пред такво огледало! Тогаш би биле поблиску до совршенството. Меѓутоа, дури и со едвај критичко испитување на нашите мисли, ние, за жал, сме убедени дека совршенството е подалеку од нас колку и ветената земја.

Ајде да се обидеме некаде во вечерната тишина, заради интерес, да го репродуцираме во сеќавањето сето она што ни се случуваше во текот на денот. Ќе видиме многу различни работи! Големо и безначајно, убаво и одвратно, доблесно и грешно - и сето тоа во само еден ден!

На пример, ова утро, кога се разбудив и го видов сонцето на небото, си помислив: „Навистина голем е Создателот на сонцето и сè што е под сонцето! Меѓутоа, следниот момент оваа светла мисла беше затемнета од мислите за кражба, измама, убиство и предавство извршени од човекот.

Еднаш поминав покрај една златарница и видов многу скапоцени работи изложени. Си помислив: Можам да влезам во продавница, да побарам да видам златен прстен со дијамант, часовник на златен синџир, обетки со ланче. И кога корисниот продавач ќе ги донесе сите овие работи и ќе се сврти настрана за да земе нешто друго, би можел да сокријам неколку ситници во џебот, потоа да го прашам продавачот за цените и на крајот да кажам дека ми е прескапо, да му благодарам за неговата добрина и заминам. За мене ваквата мисла не е страшна се додека ја носам во глава, но штом сето ова го замислам во огледало и како да го видам со свои очи, веднаш го покривам лицето со моето раце за да не се видам во улога на крадец. И колку би бил мојот срам и моето понижување ако тој златар застане до мене пред огледалото и ја виде мојата крадачка мисла со мене! Со срам и понижување ќе паднев на колена пред него и ќе го молев да ми прости за таквата валкана мисла... Ах, да постои такво огледало! Тоа би ме направило пристојна личност подобра од било што друго.

Или, напладне, гледав во отворените цвеќиња, во зрелите плодови и ројот пчели што се вртеа околу нив, гледав и мислев дека сите креации на овој свет постојат не само за себе, туку и за доброто на другите. Сонцето сјае не само за да блесне, туку да разбуди безброј креации на природата за живот, да дозволи секој да ја види огромноста на неискажливата убавина, да ги исполни срцата со радост и да ги осветли лицата со насмевка. Плодовите созреваат не само за да дадат семиња од кои ќе растат нови плодови, туку и да обезбедат нектар за пчелите да направат мед.

Оваа мисла храбро и радосно ќе ја споделам со сите, но под услов таа да не ни фрли сенка на мојата следна мисла, која ќе биде за лажно пријателство. Имам пријател, често се среќаваме и разговараме. И покрај пријателските односи, ја чувствувам неговата супериорност над мене: тој е попаметен од мене, има порамномерен карактер, неговата позиција во општеството е многу позавидна од мојата. Сè можеше да испадне поинаку, мислам, да не постоеше оваа личност, во чија сенка сум принуден да чекорам низ животот, и ќе бев ценет исто како што тој се цени сега... Ова е првата половина од мојата мисла. Другото е за тоа како да го натерам мојот пријател да престане да ми биде пречка на мојот животен пат. И оваа мисла целосно ме окупира.

Со оваа мисла влегувам во куќата на мојот пријател, се ракувам и се смешкам. Со оваа мисла, ги галев главите на неговите деца. Се шетаме. Одам до него и размислувам за статија за весникот (анонимна, се разбира), во која би сакал да им покажам на сите дека мојот пријател има ограничен ум, подмолен карактер, дека не ја заслужил својата позиција, туку ја добил тоа благодарение на злоупотребата.

Друг пат стоиме во вечерниот самрак на брегот на бурна река. Ќе го турнам во реката и нема да му дозволам да доплива до брегот додека не се удави. Тогаш веќе нема да живеам во неговата сенка. Тогаш ќе се издигнам над него. Со оваа мисла му ја подавам раката на пријателот и како ништо да не се случило му се смешкам секогаш кога ќе ни се сретнат погледите.

Страшна мисла. Ако одеднаш се најдам со оваа мисла пред магично огледало во кое се рефлектираат мислите, би почнал да се гнасам себеси како убиец. Што ако се најдам пред тоа огледало со мојот пријател и неговите деца?! Пријателот ќе пребледеше, а децата врескаа и се обидуваа да го одбранат својот татко. И јас? Ќе чувствувам дека не само што сум недостоен за мојот пријател, туку и недостоен за правото да живеам. Огледалото би ме принудило или да се уништам или да се поправам. Не би се убил, секако би почнал да се поправам.

Можеби меѓу вас, браќа мои, има и такви кои разговараат и се смеат со својот пријател, а во исто време кријат подлост, озборувања или интриги зад зборовите и смеата? Нека таков човек ја прифати мојата исповед како своја и нека земе дел од мојот срам за таквите валкани и варварски мисли.

Нечија градина може да се граничи со разнобојна жива ограда од атрактивни рози. Меѓутоа, зад толку убава ограда во самата градина, наместо цвеќиња, може да има грмушки од трн и отровни растенија. Таква е и одредена жена кокетка која може да се сретне на улица. Секој ден поминува по неколку часа пред огледалото, прецизно се испитува себеси, но не посветува ниту една минута на своите мисли. Таа става бои на лицето како што сака и ужива во нивната игра, сакајќи да стави маска во природата и да ги измами луѓето, но нејзините мисли остануваат грди и неуредно, отровни и валкани.

Но, замислете дека еден ден оваа кокетка ќе се погледне себеси во магично огледало и ќе види што има во нејзината глава - толку прекрасно стилизирана и негувана. Ќе ги видеше своите мали, безначајни и екстравагантни мисли во огледалото, ќе го спушти погледот, ќе ја ублажи гордоста и ќе се засрамеше.

Малку се млади луѓе кои можат да поминат барем цел ден без ниски и валкани мисли. Има малку стари луѓе чии секојдневни мисли се мисли на мудрост. Малку се сопругите кои размислуваат само да бидат верни на своите сопрузи и да се грижат за своите деца. Малку има добродетели чии мисли не се исполнети со световни суети. Има малку писатели и уметници чии мисли не се отруени со заблуди на величественост.

„Мислите се едноставни“, можеби ќе рече некој. Мислите сè уште не се дејствија, но луѓето се вреднуваат според нивните дела. Не, не така, пријатели мои, никако така. Нашите мисли даваат поттик и насока на нашите работи. Лошата мисла е почеток на сето зло во светот.

Каин мислел дека ако го нема својот праведен брат Авел, ќе биде посреќен. Отпрвин, оваа мисла го замати умот на Каин, потоа му го стврдна срцето, потоа му го заузда јазикот и на крајот му ги извалка рацете со невина крв. Царот Саул го пофалил Давид кога свирел на жици пред него, но самото мислење дека Давид е над него, дека народот го сака повеќе, го затемнил умот на Саул и го оптоварувало неговото срце со жед за крв.

Давид еднаш ја видел жената на стотникот Урија. По погледот следеше грешна мисла, грешната мисла похота и крв на праведник. Јуда го планирал своето предавство многу пред да го изврши. На крајот на краиштата, да немаше одвратен план, немаше да има монструозен чин. Јуда извршил самоубиство кога го видел реализиран неговиот предавнички план. Кога би можел да ја види својата предавничка мисла во огледалото уште пред нејзиното спроведување, би се исплашил од неа и би се згрозил на ист начин како што се исплашил и се згрозил од тоа што го направил.

А Давид ќе се исплашеше и ќе се згрозеше од нечистата врска со туѓа жена и од неговото злосторство, ако претходно можеше да види во огледалото како ќе изгледа неговата страст за туѓа жена и колку криминално ќе биде нејзиниот легитимен сопруг убиени. Пред такво магично огледало, и Саул и Каин би се вразумиле и би се откажале од своите злосторства.

Иако планираното зло е нејасно и темно, тоа не изгледа толку страшно. За жал, многу нељубезни мисли не се расчистуваат додека не се остварат. Злото, штом го видиме јасно, почнува да не плаши. Само да можевме да цензурираме и изгаснеме многу од нашите мисли пред да се развијат и да не заземат, моќно нè туркајќи да се зафатиме! Способноста да се следат нечии мисли значи дека човекот има можност за самообразование, барем еднаш дневно да гледа во својата душа и да види што има ново во неа и што се сменило од старото. Контрола на вашите мисли не значи уништување на слободата на мислата. Слободата на мислата значи ослободување на мислите од гревот. Способноста да не чувате ситни и валкани мисли во вашиот ум е тоа што значи слобода на мислата.

Нашите мисли ќе се рефлектираат во нашите дела. Но, прво, нашите мисли се рефлектираат во едно големо огледало, како и сите суптилни движења на нашите души, како и целата природа. Ова огледало е Бог. Дури и зародиш и сè уште неоформена мисла се рефлектира во Божественото огледало. Целиот наш дух се рефлектира во Божјиот дух; сите наши мисли ги чувствува Божјиот дух. Колку само ќе се исплашиме кога ќе дознаеме дека сите наши мисли, штом ќе се појават во нашите умови, веднаш му стануваат познати на некој друг, дури и на најблиската личност. На крајот на краиштата, можеби имаме безначајни, валкани и луди мисли на кои не се осмелуваме никому да им веруваме, дури ни на нашиот најдобар пријател. А сепак не се сомневаме во постоењето на тоа многу мистериозно огледало до нас, исто како оние свештеници кои немаат светост во мислите, оние офицери кои се совладани од кукавичлук, оние патриоти кои имаат предавство, оние од пратениците кои би подобро да служат како агенти за снабдување некаде, оние од државниците кои имаат комерцијална психологија. Нека знаат сите дека сите нивни мисли се совршено познати на Оној од Кого најмногу треба да се плашат и да се срамат.

Да се потсетиме, браќа мои, дека покрај нас низ целиот наш живот поминува една голема и невидлива мистерија, величествена и безгранична, како Вселената и дека во оваа мистерија - во огледалото на духот Божји - сите тајни на нашите душите се рефлектираат. Да гледаме со внимание на секое движење на душата, зашто секое движење на нашата душа е засекогаш втиснато во Божјиот Дух. Совршениот Божји Дух е во исто време и совршено огледало на нашите мисли. Нека стравот од ова огледало ги истера сите ниски и валкани мисли од нашите души. За нашата вера во Бога да биде издржлива и спасителна, нашите мисли мора да бидат чисти и светли, исто како што Бог е чист и светол.