Менструација и Црква...

 

Менструација и Црква

 

Менструалниот циклус на жените се однесува, црковно, на многу христијанки. Има неколку прашања на оваа тема. Дали жените во периодот на менструацијата можат да влезат во храмот, да се поклонуваат на Светите Иконите, да учествуваат во Божественото Богослужение, да се исповедаат и да се причестуваат со Телото и Крвта Христови? Ќе се обидеме да ја расветлиме работата преку Црковните правила и учењето на Светите апостоли и отци.

Најпрво да го погледнеме Вториот канон на Свети Дионисиј Александриски, кој е единствениот канон што конкретно се занимава со оваа тема и е вклучен во Пидалион. Тој во Пидалион пишува: Кога Светителот го прашале дали жените со менструација можат да влезат во Божјиот храм, тој одговорил дека нема потреба да се прашува, бидејќи тие жени, ако имаат должна почит кон Бога, самите никогаш нема да сакаат да се осмелат да се приближат до Светата трпеза и да се причестат со Телото и Крвта Христови, додека се уште се во состојба на менструација. Зашто тие можеби се сеќаваат на таа жена што крвареше, која поради течењето на нејзината крв не се осмелила од голема почит да го допре телото Христово, туку само престилка на Неговата облека. Но, тие можат да се молат или дома, или во светилиштето на Храмот и да го молат Бога барајќи помош и спасение од Него. Но, оној кој е нечист по душа и тело е спречен да се приближи до Светињата над Светињите, односно да се причести со Телото и Крвта Христови, како што е нечиста по тело жената која е во менструација.

Да видиме што пишува Свети Дионисиј и да разбереме што ни кажува не според словото туку според духот на канонот. Првото нешто што сите го разбираме е дека ова правило ни кажува дека жените со менструација не можат да се причестуваат со Телото и Крвта Христови, поради почит (тој двапати го повторува зборот почит), а не поради грев или духовна нечистотија. Менструацијата е природна состојба на чистење на женското тело. Значи како физичка кондиција не е лошо. Апостолските наредби во книгата пишуваат: Ниту сексуалниот однос во рамките на законскиот брак, ниту  ниту протокот на женска крв, ниту сонот (неволна ејакулација за време на спиењето), не можат да ја контаминираат човечката природа или да ја одвојат од благодатта на Светиот Дух, освен безбожноста и незаконското дејствување. Свети Атанасиј во своето дело „за воплотувањето“ пишува: зошто дојде не по природа, туку поправајќи ја својата наклонетост. Синот не стана човек за да ја укине човечката природа, која не е одговорна за падот, туку стана Богочовек за да ја исцели слободата на волјата, бидејќи таа е одговорна за падот во грев. Свети Јован Дамаскин во своето дело „Точно издание на Православната вера“ пишува: Значи, Бог го создал човекот како безгрешна природа и слободна волја. Го сметам за безгрешен не затоа што не прифаќа грев (само Божественото не го прифаќа гревот), туку затоа што нема склоност кон грев во својата природа, додека секако го има во својот избор, во слободата на волја. Свети Јован Златоуст, осврнувајќи се на менструацијата, вели: Тоа не е ниту вистински грев ниту нечистотија. Свети Теодорит пишува: Тоа што се случува природно не е ни нечистотија. А Светиот Диодор вели: Ништо не е нечисто, освен лошото расположение. Од Апостолите и Отците е јасно дека гревот и духовната нечистотија се однесуваат на предодреденоста, а не на природата. Исто така, менструацијата, која е природна состојба на телото, не е ниту грев ниту нечистотија. Неправилно се нарекува телесна нечистотија, само во споредба со другите природни нечистотии, како што се ѓубрето, ушите, урината и изметот. Затоа, само поради побожност, жената со менструација не може да учествува во Светата тајна Евхаристија. Односно, некој нема да оди да се причести со Телото и Крвта Христови, бегајќи од неговиот нос, туку откако прво ќе го исчисти делот од телото, околу носот и устата, ќе дојде на Света Причест, исто така жена со менструација, ќе чека да се исчисти од менструацијата и потоа да дојде да се причести со Телото и Крвта Христови. Доколку не постои тешка болест и опасност од смрт, таа се причестува со Телото и Крвта Христови дури и со менструација, како што пишува Свети Никодим во фуснотите на канонот на Свети Дионисиј.

Во овој канон на Свети Дионисиј има една реченица, која кај многумина предизвика збунетост. Свети Дионисиј пишува: Жените со менструација можат да се молат дома или пред храмот. Ова „пред храмот“ прави многумина да веруваат дека жените со менструација не можат да влезат во главниот храм и да учествуваат во Божественото обожавање. Ајде да видиме што значи да се „молиш пред храмот“. Во времето кога живеел Свети Дионисиј, III век   од нашата ера, заедничкото богослужение се споменува само во однос на средбата на верниците, односно извршувањето на Божествената Литургија. Божествената Литургија е поделена на два дела. Најпрвин во теолошкиот дел, кој започнува со изрекувањето „Благословено е царството на Отецот и Синот и Светиот Дух...“ и завршува со читање на Евангелието и проповедање на Божественото слово. (Ставот на проповедта е по читањето на Евангелието) По проповедта ѓаконот изговара: „Оние кои се крстени, доаѓаат, доаѓаат катехизираните.  Ние што сме верни на Господа“, односно на крајот ѓаконот вели: „Оние кои се во категоријата катехисти, т.е. некрстени, излегуваат од главниот храм напред, никој некрстен не може да остане и да учествува во вториот дел од Божествената Литургија и да се причестат со Телото и Крвта Христови“. И откако си заминаа сите некрстени, ѓаконот вели: Па ние што останавме крстени, да се помолиме на Господа. И: Ние влегуваме низ портите со мудрост. Толкувањето на сетилата е: добро затворете ги вратите за никој од оние што не треба да влезе во вториот дел од Божествената Литургија, а духовното толкување е: Да ги затвориме вратите на сетилата и во нашите срца нека го извршуваме безкрвното Богослужение. Тие заедно со некрстените излегоа од главниот храм и застанаа на тремот и оние што беа крстени, но паднаа во такви гревови, кои ги спречија да се причестат со Телото и Крвта Христови. Тие беа молитвеници бидејќи го молеа Бога и присутните на Божествената Литургија да се молат за нив, Бог да им прости. Така, оттука започнува вториот дел од Божествената Литургија, во која останаа сите оние кои ќе учествуваат во Светата Причест. Сега разбираме зошто Свети Дионисиј споменува дека жените со менструација можат да се молат на пронаосот. Затоа што овие жени немаа да се причестат и немаа причина да бидат присутни во главната црква,  на Божествената Литургија. Затоа што на Божествената Литургија останаа оние што можеа да се причестат, како што вели 9 Апостолското правило, кое го екскомуницира секој верник кој нема спреченост, не останува на Божествената Литургија и не се причестува со Светите Тајни.

Како заклучок, би рекле дека жената која има менструација може да учествува во сите црковни активности, освен учеството во причестувањето на Телото и Крвта Христови, како што е специфичен Свети Дионисиј, нема да се осмелат да пристапат кон Светиот Жртвеник и да се причестуваат со Телото и Крвта Христови, и тоа не затоа што се недостојни духовно, туку поради почит. Бидејќи и Свети Дионисиј на крајот од канонот пишува дека никој, маж или жена, не може да учествува во причестувањето на Телото и Крвта Христови, ако се нечисти по душа или тело. 

отец Панајотис Вардуниотис