Кој е кој во Великиот покаен канон на Свети Андреј Критски - Во ЧЕТВРТОК ОД ПРВАТА СЕДМИЦА НА ВЕЛИКИОТ ПОСТ

 

За човек кој не е многу запознаен со Светото Писмо, тешко е да разбере за што се каеме при читањето на Великиот покаен канон на свети Андреј Критски. Се споменуваат луѓе и настани од светата историја, за кои некои можеби слушаат првпат во животот. Кои се сите овие луѓе, што се случи со нив и како се поврзува тоа со нашите животи? За ова слушаме во четврток од првата недела од Великиот пост.

Песна 1

Агнецу Божји, Ти, Кој гревовите сечии на Себе ги земаш, зами го од мене тешкото бреме гревовно и како Милосрден дај ми солзи на умиление.

Кон Тебе припаѓам, Исусе, Ти согрешив, очисти ме. Земи го од мене тешкото бреме гревовно и како Милосрден дај ми солзи на умиление.

Не чини суд со мене, објавувајќи ги делата мои, испитувајќи ги зборовите мои и тежината на стремежите мои, но во милосрдието Твое, Сесилен, презирајќи ги страшните мои согрешенија, спаси ме.

Во времето на покајание, кон Тебе притекнувам, Создателу мој, земи го од мене тешкото бреме гревовно и како Милосрден дај ми солзи на умиление.

Богатството на душата во гревови трошејќи го, Спасе, испустен сум од секоја благочестива добродетел, затоа повикувам прегладнет: “Дарителу на милоста, Господи, спаси ме!”

Тука Свети Андреј зборува за Параболата за Блудниот син :

 И рече: „Еден човек имаше два сина; Помладиот од нив му рече на татка си: „Татко, дај ми го делот што ми припаѓа од имотот!“ И таткото им го раздели имотот. По неколку дена, помладиот син, кога собра сè, отиде во далечна земја и таму го потроши својот дел, живеејќи блудно. И откако потроши сè, настана голем глад во таа земја и тој се најде во мака;па отиде при еден човек во таа земја и се погоди, и тој го прати во своето поле да пасе свињи. И страден беше да го наполни својот стомак со рокчиња што ги јадеа свињите, но никој не му ги даваше.А кога дојде на себеси, рече: Колку наемници при татка ми имаат леб во изобилие, а јас, пак, умирам од глад. Ќе станам и ќе отидам при татка си и ќе му речам: „Татко, згрешив против небото и пред тебе, и не сум веќе достоен да се наречам твој син; но прими ме како еден од своите наемници“.Па стана и отиде при татка си. И кога беше уште далеку, го виде таткото негов и се сожали на него, па потрча, го прегрна и го целива. И синот му рече: „Татко, згрешив против небото и пред тебе, и не сум веќе достоен да се наречам твој син!“А таткото им рече на слугите свои: „Изнесете најубава промена и облечете го, и дајте му прстен на раката негова и обувки на нозете; Па дотерајте и заколете угоено теле: да јадеме и да се веселиме, оти овој мој син мртов беше и оживе, изгубен беше и се најде“. И почнаа да се веселат. А постариот негов син беше в поле; и на враќање, кога се приближи до куќата, чу песни и извици.Па, како повика еден од слугите, го праша: „Што е ова?“ А тој му рече: „Брат ти си дојде и татко ти закла угоено теле, оти го виде здрав.“Тој се налути и нејќеше да влезе. Тогаш излезе татко му и го молеше. А тој му одговори на татка си и му рече: „Еве, те служам толку години и никогаш не ја прекршив твојата заповед; и мене не си ми дал ни едно јаре, за да се провеселам со моите пријатели; а кога дојде овој твој син, што го упропасти својот имот со блудници, за него ти закла угоено теле.“А он му рече: „Синко, ти си секогаш со мене и сè мое е твое;но требаше да се зарадуваме и развеселиме, оти овој твој брат беше мртов и оживе, изгубен беше и се најде“ (Лука 15:11-32).

П е с н а  2 

“Убив човек за раната своја, и младич поради една модрица!”- ридајќи јачеше Ламех. А ти не трепериш, о, душо моја, валкајќи го телото и умот сквернејќи го.

О, како се угледав на Ламеха, кој отпрвин убиец беше, душата како човекот, умот како младичот, а телото како братот свој убивајќи го, како Каин убиецот, со желби сластољубиви.

Ламех  е потомок на Каин преку една од неговите сестри. Тој е познат по тоа што земал две жени и извршил убиство по неговиот предок, првиот човекоубиец (1. Мој. 4:17-24).

Каин  е син на Адам и Ева. Кога Каин и неговиот брат Авел принесоа жртва на Бога, Господ не ја прифати жртвата на Каин затоа што таа не беше принесена од чисто срце. Но, Каин не се покаја, туку почна да му завидува на својот брат, чија жртва беше богоугодна и прифатена од Него. Каин го измамил Авел на поле и го убил, со што станал првиот убиец на земјата (1. Мој. 4:1-16). Лозата на Каин, избркана од останатите потомци на Адам и Ева, последователно загина во катастрофа што влезе во Светото писмо под името Големиот потоп.

Пушти Господ некогаш од Господа оган како дожд и ги спали Содомјаните кои со беззаконија Го гневеа. А ти, о, душо, пеколниот оган го запали, во кого луто ќе гориш.

Содомјаните  се жителите на Содом, еден од петте градови во регионот на Мртвото Море, кој околу 20 век п.н.е. биле уништени од Господ за нивниот грешен живот.

Преподобна мајко, Марие, моли Го Бога за нас!

Ги подаде рацете свои кон милосрдниот Бог, во бездната на злото пропаѓајќи, Марие, а Он и тебе, како некогаш на Петра човекољубиво раката Божествена ти ја подаде, благоволејќи го секако обраќањето твое.

Петар  е Христов ученик, еден од 12-те апостоли. Кога Господ дошол кај учениците кои биле во чамецот на водата, Петар одел по водата за да го пресретне Исус, но исплашен почнал да тоне. Господ ја подаде раката и го спаси Петар (Матеј 14:23-32).

П е с н а  3

Се угледа, душо, на древната Египјанка Агара, доброволно робинка станувајќи и раѓајќи го новиот Исмаил, – дрскоста.

Агара  е робинка на Сара, сопругата на старозаветниот патријарх Авраам. Тогашниот закон предвидувал дека ако нема наследник во семејството, старешината на семејството може да влезе во куќата на робинката на неговата сопруга. Детето родено од неа, откако беше ставено во скутот на сопругата на патријархот, се сметаше за законски наследник. Ако брачните другари последователно имале свои деца, синот на робинката сепак наследил дел од имотот на патријархот. Овој закон го користел Авраам, чија жена Сара била неплодна. Агара роди син Исмаил. Поради непочитување на Авраам и Сара и навреда на нивниот син Исак во староста, Исмаил, заедно со Агара, бил протеран во пустината, каде што станал основач на арапските племиња (1. Мој. 16:16 и 21:1-21)

Ја запозна, душо моја, и Јакововата лествица, која се покажа од земјата до небесата. Зошто не го одбра сигурниот темел – благочестивоста?

Јаков  е старозаветен патријарх, внук на праведниот Авраам и син на Исак. Тој го купи од својот брат Исав првородството и татковиот благослов, кои Исав воопшто не ги вреднуваше и го продаде за неред леќа. Но, мислејќи дека освен благословот, Исав изгубил и материјални добра, планирал да му се одмазди на Јаков. Додека бегаше, Јаков преноќуваше во полето. Таму во сон видел небесна скала на која ангели се качувале и слегувале (1. Мој. 28:10-22).

Угледај се на Свештеникот Божји и Царот единствен (Мелхиседек), кој праслика е на Христа и на животот Негов во светот, меѓу луѓето.

Станува збор за  Мелхиседек  , цар и свештеник на Севишниот Бог од градот Салем („град на мирот“, веројатно античкото име на Ерусалим) околу 20 век п.н.е., спомнат во книгата Битие (1. Мој. 14:14-20). Кога праведниот Авраам се враќаше од победата над еден од локалните водачи, Ходологмор, царот и свештеникот Мелхиседек го поздравија Авраам и го благословија, нудејќи му леб и вино. За разлика од другите старозаветни праведници, книгата Битие не ја дава генеалогијата на Мелхиседек, ниту пак пишува кога се родил.

Во Псалм 110, псалмистот Давид го нарекува Христос свештеник по наредбата на Мелхиседек: „Господ се заколна и нема да се покае: Ти си свештеник засекогаш според редот на Мелхиседек“ (Псалм 109:4). Оваа споредба ја објаснува апостол Павле во своето писмо до Евреите: „Оти тој Мелхиседек беше цар Салимски, свештеник на Севишниот Бог, кој што го пресретна Авраама, кога се враќаше од борбата со царевите, и го благослови. кому и Авраам му даде десеток од сè, и кој по значењето на името негово е прво цар на правдата, а потоа и цар на Салим, односно цар на мирот, без татко, без мајка, без род, немаше ни почеток на дните, ниту крај на животот и, по таков начин, е уподобен на Синот Божји, и останува вечен свештеник“ (Евр. 7:1-3).

Не станувај, душо, столб од сол скаменета, свртувајќи се наназад. Нека те исплаши примерот Содомски, горе во Сигор спасувај се.

 Приказната за жената на Лот . За време на бегството на семејството на Лот од градот Содом, на кој Господ излеал оган и сулфур, сопругата на Лот не го послушала барањето на Божјите ангели да не гледаат назад. Таа погледна наназад, од едноставна љубопитност да ја види смртта на илјадници луѓе, а можеби и од жалење што го оставила развратниот Содом што го сакала. И двете беа доказ за нејзината грешност. Сопругата на Лот се претвори во столб од сол - можеби затоа што сè што престана да се движи во моментот на катастрофата веднаш беше покриена со сол и пепел и се зацврсти (1 Мој. 19:23-26)

Сигор е град-држава која била дел од заедништво на пет градови заедно со Содом, Гомор, Адма и Зевоим. Тој беше поштеден од Господ, и Лот се засолни во него.

П е с н а  4

Човекот со царско достоинство, со венец и во порфира облечен, многу богат и праведен, со имот изобилувајќи и со стада; одненадеж осиромашувајќи, од богатството лишен беше, и од славата и од царството.

Иако од сите поправеден и почести тој беше, сепак не ги избегна замките и лагите на лестивиот. Ти, пак, бедна душо, бидејќи гревољубива, што ќе сториш ако нешто слично со тебе се случи?

Станува збор за  Јов , старозаветниот патријарх, кој поради делата на ѓаволот ги изгубил своите деца, имотот и бил подложен на неизлечива болест - лепра. Праведниот Јов покажал цврста вера во Бог во искушенијата. Господ му го врати здравјето на Јов и му даде уште деца. Приказната за праведниот Јов, кого Црквата го нарекува долготрпелив, е опишана во истоимената старозаветна книга. 

Човек сум со возвишени зборови, а по срце суров, немарен и суетен. Но не осудувај ме со фарисејот, туку смирението на цариникот дај ми го, единствен Милосрден и Правосуден, и кон него придружи ме.

Тука станува збор за Параболата за фарисејот и митникот  :

„ А на оние, што беа уверени во себе дека се праведни, и ги презираа другите, им ја кажа оваа парабола:

Два човека влегоа во храм да се помолат; едниот фарисеј, а другиот митник. Кога застана, фарисејот вака се молеше во себе: “Боже, Ти благодарам што не сум како другите луѓе: разбојници, несправедливи, прељубодејци, или како овој митник.

Постам двапати во седмицата, давам десеток од сè што придобивам.”

 А митникот стоеше оддалеку; не смееше дури (н)и очите да ги подигне кон небото, туку се удираше в гради и велеше: “Боже, биди милостив спрема мене грешниот!”

 Ви велам: дека тој си отиде дома повеќе оправдан, отколку оној; зашто секој што се воздига, ќе биде понизен, а кој се понизува ќе биде воздигнат” (Лука 18:9-14).

П е с н а  5

Угледај се, душо, на згрчената жена, пристапи и падни пред нозете Исусови, за да те подигне и да одиш право по патиштата Господови. Како длабок кладенец, Владико, вода источи ми од пречистите жили Твои, та како Самарјанката, пиејќи од неа да не ожеднам повеќе, зашто Ти ги излеваш потоците на животот.

Самарјанката  била жителка на Самарија во северен Израел, од која Христос побарал вода, спротивно на еврејскиот обичај да не комуницира со Самарјаните кои исповедале поинаква вера. Со тоа Тој ја изненади жената и ја поттикна да разговара со Него. Господ и ги открил на Самарјанката нејзините тајни гревови и со тоа ја принудил да се покае за нив. Благодарение на проповедта на Самарјанката, многу жители на Самарија поверуваа во Христа (Јован 4:1-42). Според легендата, Самарјанката се викала Фотинија. По вознесението на Спасителот, Фотинија продолжила да проповеда за Него меѓу незнабошците. Заедно со своите синови и сестри, таа била маченичка во Рим за време на суровиот цар Нерон, во 66 година од нашата ера. Споменот на светата маченичка Фотина Самарјанка Црквата го празнува на 2 април.

Солзите мои Силоам да ми бидат, Владико Господи, зениците на срцето да ги измијам, и со духот да Те видам, Тебе, Светлост предвечна.

Силоам  е водена површина во Ерусалим која преживеала до денес. Според Евангелието по Јован, Господ, исцелувајќи слеп од раѓање, го испраќа да му ги измие очите во Силоамскиот базен (Јован 9:7). Шестата недела по Велигден е посветена на споменот на овој настан, кој го претставува духовното исцелување на човекот од вроденото слепило на гревот ,,Недела на слепиот„

П е с н а  6

Стани и телесните страсти победи ги, како Исус Амалика, и како Гаваонците, победувајќи ги секогаш лажливите помисли.

Исус Навин  е водач на Израелците на нивниот пат кон Ветената земја за време на егзодусот од Египет. По смртта на пророкот Мојсеј, тој ја водел светата војна на Израелците против злите пагански племиња кои ја населувале Палестина.

Амалик, Амаликијците  , се народ кој уште од античко време ги окупирал земјите помеѓу Синајскиот Полуостров и југозападниот дел на Палестина, до границите на Египет и Арабија. Амалиците ги нападнале Израелците за време на нивното иселување од Египет. Меѓу нив се случила битка, во која на Израелците им помогнала да победат со молитвата на пророкот Мојсеј. Кога Мојсеј ги крена рацете во молитва, Евреите победија, но кога неговите раце (а со нив и неговата молитва) ослабнаа, Амалиците добија предност. Рацете на Мојсеј подигнати во форма на крст се прототип на победничкиот Крст Господов (2. Мој. 17:8-16). Последното спомнување на Амаликијците во Стариот Завет (2 Цар. 8:12), каде што се вели дека земјата и златото на Амаликијците биле освоени од кралот Давид.

Гаваонците  биле жители на палестинскиот пагански град Гаваон, кој Господ им заповедал на Израелците под водство на Исус Навин да го уништат поради нивните беззаконија. Откако дознаа за оваа страшна заповед, лукавите Гаваонци дојдоа во израелскиот логор под маската на сиромашните скитници од далечните земји и ги принудија Израелците да се заколнат во Бога дека нема да ги допрат. Кога Евреите дознаа дека тие луѓе се всушност жители на Гаваон, веќе не можеа да им наштетат, бидејќи се заколнаа. Израелците ги оставија Гаваонците во логорот како слуги, принудувајќи ги да носат вода и да сецкаат дрва. (2 Цар 21:1-22)

П е с н а  7

Исчезнаа деновите мои како сон на оној кој се буди. Затоа како Језекиј плачам на постелата моја, годините на животот продолжени да ми бидат. Но, кој Исаија пред тебе ќе застане, душо, ако не Бог на сите?

Језекиј  - кралот на Јудеја (752-698 п.н.е.), почитуван од Црквата како еден од праведниците. Беше жесток противник на идолопоклонството. На молитвата на царот Езекија, Божјиот ангел ги удри асирските војници кои дојдоа да го опседнат Ерусалим. (4 Цар. 18:13;19-37.). Господ го испрати својот пророк Исаија кај смртно болниот Езекија за да го предупреди царот за неговата блиска смрт. Но, царот Езекија, не сакајќи да умре, се молеше толку жестоко и со солзи што Господ го продолжи својот земен живот за уште 15 години. Како потврда дека кралот нема да умре, туку ќе закрепне, пророкот Исаија му покажал знак: сенката на сонцето на скалите на кралската палата се поместила десет чекори назад (4 Цар. 20:1-11).

Исаија е пророк на Кралството Јудеја (765-695 п.н.е.) за време на владеењето на благочестивиот крал Езекија, автор на пророчка книга, која се нарекува старозаветно евангелие.

Книгата на пророкот Исаија содржи пророштва за раѓањето на Христос од Дева (Исаија 7:14) во Галилеја (Исаија 9:1) од лозата на кралот Давид (Исаија 11:1-2  ќе потера фиданка од Јесеевата пењушка, и стебло ќе израсне од нејзиниот корен;ќе почива врз Него Дух Господов, дух на премудрост и разум, дух на совет и крепост, дух на знаење и благочестивост;), како и за даровите на Господа на Голот ќе се соберат (Исаија 2:1-4), за значењето на Христовите страдања. Поглавјата 42, 49, 50, 52-53 и 61 од книгата на пророкот Исаија толку точно сведочат за Христос, Неговото Распетие, Воскресението и претстојното Второ доаѓање што се нарекуваат петто евангелие на страстите. Исаија, исто така, го предвиде доаѓањето на Претечата на Господ Јован - „глас што вика во пустината“ (Исаија 40:3).Според црковното предание, пророкот Исаија го завршил својот живот како маченик - бил погубен поради неговото проповедање за време на владеењето на наследникот на Езекија, злобниот цар Манасија.

Ликот Твој го загубив и заповедите Твои ги погазив. Сета красота се помрачи и од страстите, Спасе, и свеќата се изгасна. Но смилувај се, како што пее Давид, и радост дај ми.Обрати се, покај се, откриј ги тајните дела и кажи Му на Бога Кој сѐ знае: “Ги знаеш тајните мои единствен Спасе. Сам Ти смилувај се на мене, како што пее Давид, по милоста Твоја!”

Како што пее Давид  - се цитирани зборовите од Псалмот 50 на царот и псалмистот Давид, кои тој ги напишал како молитва за покајание по неговиот пад во грев, кога го испратил воинот Урија во сигурна смрт за да ја одземе својата жена Витсавеа: „Помилуј ме, Боже, поради големата Твоја милост, и заради големата Твоја добрина избриши ги беззаконијата мои.;Многупати ме изми од моето беззаконие и очисти ме од мојот грев; зашто беззаконието мое го знам и мојот грев е секогаш пред мене.“ (Пс. 50:1-3). 50 псалм се чита секојдневно за време на божествената служба и во домашните утрински молитви како пример за молитва за покајание.

П е с н а   8

Познавајќи во тебе ново чудо, навистина се восхити мајко, божествениот Зосима; зашто ангел во тело гледаше и со страв се исполнуваше, непрестајно славејќи го Христа.

Зосима  е свештеник, палестински пустиник кој го видел чудесното преминување на реката Јордан како на суво од страна на преподобната Марија Египетска и и давал христијански совети и ја причестил.

Како од тенко црвено платно, Пречиста, во утробата Твоја исткаено беше телото, духовна порфиро Емануилова. Затоа Те величаме Тебе, вистинската Богородица.

Емануел  е алегориско име на Божјиот Син, кое се наоѓа во Стариот завет во книгата на пророкот Исаија: „Затоа Самиот Господ ќе ви даде доказ: ете, Девица ќе зачне и ќе роди Син, и ќе Му дадат името Емануел“ (Исаија 7:14).

П е с н а  9

Смилувај се, Сине Давидов, спаси и помилуј ме, Ти, Кој со збор бесомачните ги исцели. Со умилен глас речи ми како на разбојникот: “Амин! Вистина ти велам, со Мене во рајот ќе бидеш, кога ќе дојдам во славата Моја!”Едниот разбојник Те хулеше, а другиот како Бог Те славеше, обата на крстови висејќи. Но, о, Милосрден, како Твојот верен разбојник, кој во Тебе Бога Го позна, и мене вратата на славното Царството Твое отвори ми ја.

Деветтата песна зборува за жртвата на Спасителот на Крстот. Свети Андреј пишува и за природните појави што се случиле веднаш штом Христос го дал духот: храмската завеса се скинала на два дела, се случил земјотрес, камењата се распаднале и многу мртви станале од гробовите. Овие настани го згрозиле стотникот кој стоел на распнувањето. Гледајќи што се случува, поверува во Христа, признавајќи го како Божји Син.

Сета твар трепереше распнат гледајќи Те, гори и камења од страв се распаѓаа, земјата се колебаше, пеколот се разголуваше и светлоста дневна се помрачуваше, гледајќи Те Тебе, Исусе, со тело прикован.

Свети Андреј нè потсетува на страдањата Христови и на цената по која се откупени гревовите на човештвото. 

превод од руски јазик на македонски јазик О.Т