Учеството во богослужбите и тајните на нашата црква е составен дел од животот на секој свесен православен христијанин. Следните две тајни играат клучна улога во она што накратко го нарекуваме „духовен живот“: онаа на Покајанието и Исповедта и онаа на Светата Причест со Светото Тело и Крв на нашиот Господ Исус Христос.
Со првиот, верникот добива прошка за своите гревови, со што се премостува јазот што се отворил меѓу него и Бога, додека со вториот го обновува самото свое постоење станувајќи учесник на Христос, кој е „патот и вистината и животот“.
Духовниот свештеник е советник, водич и манипулатор во духовниот живот, кој како лекар на душата редовно ја следи и ја штити од стапиците на злиот. А кога таа повторно ќе падне во грев, тој ја поправа и ја чисти преку благодатта на светата тајна Исповед. Според тоа, исто како што е важно некој да најде лекар за да има добро физичко здравје, подеднакво е важно за текот на духовното здравје да го пронајде вистинскиот духовен водач. Вообичаено, всушност, потрагата по духовен водач е првиот чекор во духовниот живот.
Свети Пајсиј кажал
„Денес, најпотребно е луѓето да најдат духовен водач, да се исповедаат, да му веруваат и да се консултираат со него. […] Секако, ќе се избере духовниот водач. Човек нема да ја довери својата душа на било кого.“
Затоа, подолу ќе споменеме - епиграматично и со помош на современи светци и отци - одредени елементи што верникот може да ги земе предвид за да го направи вистинскиот избор. Можеби првото нешто што верникот ќе го процени е колку личноста на свештеникот, како и комуникацијата со него, го ослободува. Тој може да го утврди ова со тоа што ќе му се исповеда прво, но е подобро прво да се консултира со лице на кое му верува, свештеник а уште подобро ако ги спореди различните информации. Духовно чедо на Свети Порфириј Кавсокаливит раскажува: „Морав неколку пати да го прашам за свештениците-духовници, бидејќи пријателите ме замолија да им го кажам моето мислење, за да можат да им се исповедаат. Старецот често се изразуваше позитивно, неколку пати ми одговори: „Не знам.““
Степенот на строгост на духовниот водач е исто така елемент што мора да се земе предвид, особено за некој што е на почетокот на духовниот живот. Еден духовен водач ја прекорил и заплашил една жена, на која после тоа ѝ требало долго време повторно да оди на исповед. Кога нејзиниот сопруг му го спомнал ова на Свети Порфириј, тој рекол: „Дали си видел што прави премногу строгост?
Затоа ви велам да внимавате кај кои духовници одите да се исповедате, и вие и вашата сопруга и вашите деца...“. Во сличен случај, во врска со правилата и покајанијата што ги наметнуваат духовниците, Светителот рекол: „Не големи казни. Туку правилни совети. Бидејќи големите казни го хранат другиот (ѓаволот) со богата клиентела. А тој, тоа е она што го очекува. […] Затоа, потребна е голема грижа при изборот на духовник. Исто како што го барате најдобриот лекар, правете го истото и за духовникот. И двајцата се лекари. Едниот на телото, а другиот на душата!“.
Свети Пајсиј воведува уште еден параметар: „Исто како што се грижиме семејниот лекар да биде, колку што е можно повеќе, блиску до нас, така мора да се грижиме и духовниот водач да биде блиску до нас. […] Духовниот водач мора внимателно да ја следи душата, бидејќи од време на време таа покажува разни промени и реакции, кои не може да ги набљудува од далеку, со цел ефикасно да ѝ помогне.“
Не е во најдобар интерес на душата да се земат предвид надворешните знаци, како што е изгледот, или да се бараат „харизматични“ духовни личности. Отец Епифаниј Теодоропулос даде многу карактеристичен и хумористичен одговор во еден поврзан случај: „Една дама која му се исповедаше за прв пат му рече на крајот:
-Јас, отец, би сакал да се исповедам кај свештеник кој е стар и слеп...
И Старецот лесно рече: „Да беше глув, уште подобро!“
Потрагата по „даровни и надарени“ открива лекомисленост и духовна незрелост од страна на заинтересираната страна, која на овој начин го меша концептот на духовен отец со оној на „гуру“ на источните религии. Напротив, како што наведува митрополитот од Неа Смирна, г-дин Симеон, во својата релевантна книга, двете фундаментални карактеристики на вистинската духовна личност се дискриминацијата и љубовта, а многу помага и искуството во духовниот живот. Исто така, потребно е внимание во случаите на секуларизирано свештенство, кое за жал го негува култот на личноста или други кои ја мешаат исповедта со психоаналитички методи и на овој начин ги збунуваат верниците, наместо да им помогнат. Свети Порфириј му рекол на еден свој познаник (кој претходно се исповедал кај таков духовен водач и си заминал вознемирен): „Леле! Како залутал благословениот! […] Со таков третман може многу да му наштетите на другиот човек. Знаете, некои духовни водачи ја играат улогата на психијатар.“
Во случај добронамерен христијанин, и покрај сите истражувања што ќе ги направи, на крајот „не успее“ во изборот на духовен водач, дури и тогаш добриот Бог „ќе го просветли својот духовен водач што да го советува. Но, дури и ако го советува погрешно, Бог ќе ја цени послушноста што ја дава и ќе најде начин дури и погрешниот совет да излезе за негово добро“, како што наведува отец Епифаниј. Ова добива особено значење, бидејќи некои се воздржуваат од исповед, преправајќи се дека не можат да најдат добар духовен водач, со што ги прикриваат сопствените страсти и слабости. Свети Пајсиј карактеристично одговара: „Ова се изговори. Секој духовник има авторитет, бидејќи носи Епитрафил . Тој ја извршува тајната, има божествена благодат и, кога ја чита молитвата за разрешување, Бог ги брише сите гревови што сме ги исповедале со искрено покајание. Од нас зависи колку ќе „Дозволиме да ни помогне тајната на исповедта“. На сличен начин, отец Епифаниј му одговорил на некој што му рекол дека има тешкотии да најде соодветен духовен водач: „Драги мој, немаш проблем, со изборот на духовник. Имаш проблем со себе. […] Не ни требаат толку свети старци, колку света послушност. Ни недостасува ова. Дали сите големи светели на Црквата имале свет Старец? Не! Она што го имале беше свето смирение и света послушност. Затоа биле осветени“. И Свети Порфириј нагласено му рекол на некој во слична ситуација: „Но, не си расположен да се покоруваш на што и да ти кажам, затоа не можам да ти кажам ништо“.
Дополнувајќи го горенаведеното, би можеле да кажеме дека потрагата по духовното е само една - но клучна - фаза кон свеста за сопственото јас, затоа е потребна и соодветна борба од нас, преку послушност и смирение. Како што вели митрополитот Симеон, „изградбата во Христа на верникот од врската што ја создал со духовен отец не е само по себе очигледна. Таа претпоставува и негов сопствен одговор на љубовта што ќе му ја покаже неговиот духовен отец и на грижата што ќе ја покаже за него“. Само на овој начин односот со духовниот отец ќе роди духовни плодови и безбедно ќе го води исповедникот по патот на спасението.